Polikistik Over Sendromu (PKOS)

Polikistik over sendromu (PKOS) kadınlarda infertilitenin (kısırlığın) en sık nedenlerindendir.
Üreme çağındaki kadınlarda görülen bir hastalık olan polikistik over sendromu (PKOS)
genellikle ergenlik döneminde kendini gösterir. Başlıca ovulatuvar disfonksiyon
(yumurtlamada bozukluk) ve hiperandrojenizm (erkeklik hormonu fazlalığı) ile karakterize bir
hastalık olan PKOS (polikistik over sendromu)’nun neden olduğu şikayetler geniş bir
spektrumda karşımıza çıkabilmektedir. PKOS’ta izlenen bulguları 4 başlıkta
değerlendirebiliriz :

●Hiperandrojenizm belirtileri (erkek tipi bulgular) (örneğin: kıllanma yani tıbbi dilde
hirsutizm, orta-şiddetli akne, yağlı cilt, erkek tipi kellik)
●Adet düzensizliği (örneğin, adet aralıklarının uzun olması, adet olmama veya düzensiz
kanamalar)
●Polikistik görünümde yumurtalıklar (bir veya her iki yumurtalıkta görülebilir)
●Obezite ve insülin direnci

Bu geniş klinik spektrum nedeniyle çoğu vakada bu özelliklerin tümü bulunmayabilir, bu
nedenle bazen PKOS’u teşhis etmek zor olabilir. PKOS (polikistik over sendromu) tanısı alan
hastaların ilerleyen yıllarda metabolik sendrom, tip 2 diyabet, kardiyovasküler hastalık ve
endometriyal kanser olma riskinin artmış olması nedeniyle kıllanma artışı, tedaviye dirençli
akne, adet düzensizliği veya obezite şikayeti olan herhangi bir kadının PKOS ( polikistik over
sendromu) olabileceğinin akla gelmesi önemlidir.

*Hirsutizm : Kadınlarda, erkek tipi kıllanma hirsutizm olarak adlandırılır. Androjen hormon
üretimi veya bu hormonlara duyarlılığın artması sonucu oluşur . Kadınlarda yüz ve vücutta
ayva tüyü olarak bilinen tüylenme normalken, hirsutizmde üst dudak, çene, göğüs, göbek
üstü, göbek altı, üst kol, uyluk, sırt ve bel bölgelerinde sert, koyu renkli kıllanma
görülmektedir. Polikistik over sendromu (PKOS) veya başka hastalıklara bağlı görülebilir.

POLİKİSTİK OVER SENDROMUNUN İNFERTİLİTE (KISIRLIK) İLE İLİŞKİSİ
NEDİR?
Normal bir adet döngüsünde bir kadında her ay yaklaşık 15-20 tane yumurta olgunlaşma
sürecine girer ve genellikle 1 tanesi tamamen olgunlaşır. Bu olgunlaşan yumurta
yumurtalıktan atılıp tüplere girer ve sperm ile birleşir. Polikistik over sendromu (PKOS)
hastalarında yumurtanın olgunlaşma sürecinde problem olmasından dolayı olgunlaşamayan
yumurtalar kistik bir yapı oluşturur ve nadiren yumurtlama olur. Bu nedenle PKOS’lu
kadınların gebe kalmaları daha uzun sürer.

POLİKİSTİK OVER SENDROMUNUN NEDENİ NEDİR?
PKOS’ un nedeni bilinmemektedir. Yapılan çalışmalar, hem genetik hem de genetik olmayan
faktörlerin katkılarıyla ortaya çıktığını göstermektedir.
Güncel çalışmalar mekanizma tam olarak anlaşılamamış olsa da sendromun oluşumunda
insülin direncinin rol alabileceğini düşündürmektedir. İnsülin LH hormonuna benzer etkisiyle
yumurtalıklardan androjen salınımını arttırmaktadır. Bir diğer olası PKOS mekanizması ise
böbrek üstü bezinde defektif olarak üretilen androjen hormonlardır (erkeklik hormonu) . Bu
fazla miktarda üretilen androjen hormonlar kıllanma, akne gibi belirtilere neden olmakta ve
yumurtalıklardaki yumurtaların olgunlaşmasını önlemektedir. Bu da PKOS’ta
yumurtalıklardaki polikistik yapının oluşmasına yol açar. Bu nedenle PKOS’ ta
yumurtlayamama (anovülasyon) ve infertilite (kısırlık) görülür ve PKOS hastası kadınların
40%’ı yumurtlama bozukluğu nedeniyle infertildir.  PKOS’ taki bir diğer önemli sorun ise
fazla androjenin aromataz enzimi ile östrojene çevrilmesi sonucu karşılanmamış bir östrojen
maruziyetidir. Bu durum PKOS hastalarında uzun vadede meme ve rahim kanseri riskini
artırmaktadır.

POLİKİSTİK OVER SENDROMU (PKOS) TANISI NASIL KONULUR?
Tanı kriteri olarak günümüzde Rotterdam tanı kriterleri kullanılır. Buna göre;
Kronik yumurtlayamama (anovülasyon) ve buna bağlı olarak adet düzensizliği, adet
olamama (amenore) veya uzamış adet döngüleri (oligomenore)
Klinik ya da laboratuvar olarak hiperandrojenizm (erkeklik hormonu fazlalığı) bulguları :
kıllanma (hirsutizm), erkek tipi saç dökülmesi, akne , artmış testosteron DHEASO4,
androstenedion
Ultrasonografide yumurtalıklarda çok sayıda küçük yumurta folikülleri ile polikistik görünüm
Bu kriterlerin 2’sinin varlığı durumunda PKOS tanısı konulabilir.
Ancak PKOS araştırılırken mutlaka diğer endokrinolojik hastalıklar ekarte edilmelidir(tiroid
hastalıkları, cushing sendromu, konjenital adrenal hiperplazi, hiperprolaktinemi vb). 

POLİKİSTİK OVER SENDROMUNDA (PKOS) YAŞAM TARZI DEĞİŞİKLİKLERİ
NİÇİN ÖNEMLİDİR?
Yaşam tarzı müdahalelerinin (diyet, spor ve davranışsal müdahaleler) ve kilo kaybının
PKOS’ta insülin direncini ve hiperandrojenizmi iyileştiren, yumurtlama döngülerini eski
haline getirebilen ve metabolik riski iyileştirebilen etkileri vardır. Polikistik over sendromunda
yüzde 5-10 civarında bir kilo kaybı bile adet düzeninde iyileşme ve PKOS’a bağlı şikayetlerde
azalma sağlamaktadır. Bu nedenle gebe kalmak isteyen veya istemeyen tüm PKOS’lu kadınlar
için ilk adım olarak kilo vermek için diyet ve egzersiz öneriyoruz.
Yaşam tarzı değişiklikleri ve diyetin ardından genellikle doğum kontrol hapları ve
antidiyabetik haplar ( metformin) ile ilaç tedavisine başlanır. PKOS (polikistik over sendromu )
hastalarında tedavinin seyrini hastanın hamile kalma isteğinin olup olmaması belirler.
İnfertilite (kısırlık) sorunu için ise tüp bebek (IVF) tedavisine başvurulur.

GEBELİK İSTEMEYEN KADINLARDA POLİKİSTİK OVER SENDROMU (PKOS)
TEDAVİSİ

Kilo kaybı ( spor ve diyet ile yaşam tarzı değişikliği)
Doğum Kontrol Hapları : doğum kontrolü ile beraber adet döngüsünü düzenler, kıllanma ve
akne gibi hiperandrojenik bulguları azaltır, rahimi yüksek östrojen maruziyetinden korur.
Metformin : insülin direncini iyileştirir, adet döngülerinin düzenlenmesinde yardımcı olarak
yeniden yumurtlama olmasını sağlayabilir.
Antiandrojenik İlaçlar : Kıllanma, akne gibi semptomları düzeltmek için kullanılır.

GEBELİK İSTEYEN KADINLARDA POLİKİSTİK OVER SENDROMU (PKOS)
TEDAVİSİ

Kilo kaybı (spor ve diyet ile yaşam tarzı değişikliği)
Yumurtlamayı indükleyen ilaçlar (klomifen sitrat, letrozol, gonadotropin)
Metformin: yumurtlama tedavisine destek olarak kullanılır, insülin direncini iyileştirir.
Laparoskopik ovaryan drilling : Yumurtalıklar elektrokoter veya lazerle 4-5 noktadan ufak
delikler açılarak yakılır. Zayıflama ve yumurtlamayı uyaran ilaçlara cevap vermeyen
hastalarda kullanılır
IVF (tüp bebek) tedavisi : İnfertilite(kısırlık) problemi olan PKOS hastalarında tüp bebek
tedavisi ile hamilelik mümkündür.

PKOS (POLİKİSTİK OVER SENDROMU) HASTALARINDA İLERLEYEN
YAŞLARDA HANGİ PROBLEMLER GÖRÜLEBİLİR?
Polikistik over sendromlu (PKOS) hastalarda metabolik sendrom, uyku apnesi, endometriyal
(rahim) kanser, depresyon problemleri diğer insanlardan daha sık görülmektedir.
Polikistik over sendromu (PKOS) hastalarının çoğu fazla kilolu veya obezdir. Hem obezite
hem de polikistik over sendromu (PKOS) yüksek kan basıncı (hipertansiyon ), bozulmuş kan
şekeri, düşük HDL (iyi kolesterol) , yüksek LDL ( kötü kolesterol) risklerini artırır. Bu tablonun
tamamı meyabolik sendrom olarak adlandırılır. Bunun sonucunda polikistik over sendromu
(PKOS) hastalarında ilerleyen yıllarda kalp krizi, diyabet ve inme riski artmıştır. Bu nedenle
fazla kilolu polikistik over sendromu (PKOS) hastalarının kilo vermesi son derece önemlidir.
Uyku apnesi de yine fazla kilolu over sendromu (PKOS) hastalarında sık görülen bir
sorundur.Uyku apnesinde uyku esnasında nefes almanın kesildiği aralıklar olur. Uyku
kalitesinde bozulma ve dikkat dağınıklığı gibi birçok probleme yol açabilir.
Endometriyal kanser, rahim iç duvarının kanseridir. Halk arasında rahim kanseri olarak da
bilinir. Rahim içindeki endometriyum dokusu östrojen etkisiyle büyür ve çoğalır, polikistik
over sendromu (PKOS) hastalarında da yumurtlama problemi nedeniyle östrojen artar ve
endometrium dokusunun kontrolsüzce çoğalmasına neden olabilir ve sonuç olarak
endometriyum kanseri riski artar.
Son olarak polikistik over sendromu (PKOS) hastalarında depresyon ve anksiyete de daha sık
görülmektedir.